Çoklu Zeka Ve Öğrenme

Zekânın tek tip olduğunu, doğuşla sabit bir düzeyde gelip hep aynı düzeyde kaldığını savunan
eski inançlar, Harvard Üniversitesi profesörlerinden Howard Gardner'ın Çoklu Zekâ Teorisi ile yıkılıyor.

Gardner'a göre sekiz tip zekâ doğuştan her çocukta değişik düzeylerde bulunuyor ve küçük yaşlardan başlayarak yaşam boyu bütün zekâ tipleri geliştirilebiliyor.

'Çok yönlü zekâ' teorisi ile sadece dil ve matematik zekâsını göz önünde bulunduran okullardaki klasik eğitim sistemi, buna dayalı klasik zekâ testi ve zekânın eski tanımı tarihe karışıyor.

Gardner, sekiz tip zekâyı, dilsel zekâ, görsel zekâ, matematik zekâsı, harekete dayalı (bedensel) zekâ, müzik zekâsı, kişilerarası (sosyal) zekâ, kişinin kendine dönük zekâsı ve doğa zekâsı olarak adlandırıyor.

8 TİP ZEKÂNIN TANIMLARI
Doğa Zekâsı
Doğayı, doğal kaynakları ve doğal olayları izleme, anlama; bitkileri ve hayvanları anlama, ayırt etme, ve sınıflama kapasitesidir. (Biyolog, arkeolog, jeolog, meteorolog, çiçekçi vb. )

Dilsel zekâ
Konuşma ve yazma dilinde kelimeleri etkili ve akıllıca kullanma kapasite ve yeteneğidir. (Şair, yazar, gazeteci ve politikacılar )

Görsel zekâ
 Etrafındaki objeleri hayalinde canlandırma ve görme yeteneğidir. (Ressam, mimar, fotoğrafçı ve dekoratörler)

Matematik zekâsı
Numaraları akıllıca kullanmak ve sebep sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğidir. (Bilim adamları, matematikçiler ve bilgisayar programcıları)

Bedensel zekâ
Kişinin kendisini ifade etmesinde bedenini (dans, mimik, pandomim) kullanma kapasitesi ve kişinin ellerini bir şeyler yaratmakta ( heykel ya da seramik çalışmaları) kullanma yeteneğidir. (atletler, aktörler, dansçılar, heykeltıraşlar)

Müzik zekâsı
Seslere hassaslık gösterme kapasitesi ve kendisini müzikle ifade etme yeteneğidir. (Müzisyenler)

Kişilerarası zekâ
Başkalarının ruh hallerini, hislerini, duygularını, mizaçlarını anlama kapasitesi ve yeteneğidir. ( Öğüt veren-danışman, öğretmen, politika liderler)

Kişinin kendine dönük zekâsı
Kendini yönlendirme, idare etme ve kendini tanıma kapasitesidir. (psikologlar, psikoterapistler, )

KAREKTERİSTİK ÖZELLİKLERİ

Dilsel zekâ
Bu tip çocukların kelime hazineleri çok geniştir. Masal, hikâye ya da fıkra anlatmaktan zevk alırlar. Okumayı, kelime oyunlarını ve bulmaca çözmeyi çok severler. Küçük çocuklar kendilerine kitap okunmasından ya da hikâye anlatılmasından hoşlanırlar. Kafiyeli kelimeleri bulup bunları kullanmaktan ve tekerlemeleri hızla söylemekten hoşlanırlar.

Görsel zekâ
Bu tip çocuklar yaşıtlarından daha çok hayal kurarlar. Yap-boz, labirent gibi görsel faaliyetlerden hoşlanırlar. Yaşıtlarına kıyasla çizimleri ve resimleri çok güzeldir. Film, slâyt gibi görsel gösterileri çok severler.

Mantıksal-Matematik zekâsı
Her şeyin nasıl çalıştığını merak eder ve sorular sorarlar. Matematik en sevdikleri derstir. Matematikle ilgili oyunlar oynamak onlara çok zevkli gelir. Dama, satranç gibi düşündüren oyunları oynamaktan zevk alırlar. Mantığa dayalı yap-boz ya da matematik yetenek soruları çözmek çok hoşlarına gider.
Harekete dayalı (bedensel) zekâ
Bu tip çocuklar çok hareketlidirler. Koşmayı, zıplamayı, güreşmeyi çok severler. Mimik ve hareketleri çok iyi taklit ederler. Eşyaları ya da benzer şeyleri parçalara ayırıp tekrar birleştirmeyi severler. Tahta oyma, dikiş dikme, örgü örme gibi el becerileri isteyen işlerde yeteneklidirler.

Müzik zekâsı
Pek çoğunun güzel sesi vardır ya da güzel şarki söylerler. Müzik aleti çalmaya heveslidirler ya da çalıyorlardır. Müzik dinlemeyi sever, okul dışında öğrendikleri şarkıları söylemekten çok hoşlanırlar. Koro ya da buna benzer faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar.
Kişilerarası (sosyal) zekâ
Liderlik özelliklerine sahip olan bu çocuklar arkadaşları arasında en popüler olan çocuklardır. Sosyal faaliyetlere katılmaktan zevk alırlar. Kulüplerde, organizasyonlarda, komitelerde yer almayı severler. Birden fazla yakın arkadaşları vardır. Başkalarına önem verir ve onlar için endişelenirler.

Kişinin kendine dönük zekâsı
Bağımsız ve kendi başlarına buyrukturlar. İlgi duydukları şeyler ya da hobiler hakkında pek fazla konuşmazlar. Hislerini eksiksiz, abartmadan olduğu gibi söylerler. Genelde tek başına çalışmayı ve oynamayı tercih ederler.

Doğa Zekâsı
Bu zekâ türüne sahip olanlar araştırma, inceleme; gezi – gözlem yapmayı severler. Hayvanlara ilgi gösterir, toprakla oynar ve bitki yetiştirirler. Çevre bilinçleri gelişmiştir. Mevsim ve iklim olaylarına ilgi gösterirler.

ÖĞRENME YOLLARI
Yukarda tanımları ve karakteristik özellikleri belirtilen zekâ tiplerine baktığımızda hepsinin birbirinden farklı olduğunu görürüz. Herkesin birbirinden farklı algılama ve anlama, olaylara birbirinden farklı yaklaşım ve problem çözme yetenek ve tarzları vardır. Herkesin öğrenme şekilleri de birbirlerinden farklıdır.
Görsel zekâsı gelişmiş olan çocuklar resimlerle ve video filmlerle daha zevkli öğrenirlerken, bedensel zekâsı olan çocuklar dokunarak, deneyerek ve uygulayarak daha iyi öğrenirler. Matematik zekâlı çocuklar mantığa dayalı, sebep sonuç ilişkileriyle rahatça öğrenirken, müzik zekâlı çocuklar müzikle, dilsel zekâsı olan çocuklar ise dinleyerek ve okuyarak öğrenmede daha başarılı olurlar, sosyal zekâlı çocuklar konuşup, iletişim kurarak, kendine dönük zekâsı olan çocuklar ise tek başına çalışarak öğrenmekten zevk alırlar.

OKULLARDA UYGULANMASI

Çoklu zekâ teorisinin sınıflarda uygulanması için öğretmenlerin değişik ders metotları ve onlara uygun değişik malzemeler kullanmaları gerekir. Bunu daha açacak olursak aynı şeyi farklı metotlarla ve malzemelerle öğretmek, birbirinden farklı anlama kapasitesi olan çocukların daha kolay öğrenmelerini sağlayacaktır. Çoklu zekâ teorisinin okullarda öğretmenler tarafından uygulanması çocukların üstün olan zekâlarını (yönlerini) ortaya çıkaracak ve bu yönlerini geliştirip kuvvetlendirmelerini sağlayacaktır. Ayrıca sınıfta kendilerine sağlanan çoklu zekâ teorisine göre hazırlanmış ders ortamlarında diğer zekâ tipleri de gelişecektir.

Zekâ tipi ne olursa olsun her çocuğun kuvvetli ve zayıf olduğu yanları vardır. Eğer okullarda bu zekâ tiplerinden sadece bir ya da ikisi kullanılırsa, zekâ tipi bunun dışında kalan çocuklar kendi yetenekli yanlarını geliştiremeyecek, öğrenme işini zevk almadan ve daha uzun sürede tamamlayacak ya da hiç öğrenemeyeceklerdir.

'Çoklu Zekâ' yöntemiyle çocuklar kendi üstün ve yaratıcı yanlarını keşfedip bunu daha da kuvvetlendiriyor ve diğer zekâ tiplerini de geliştirme şansına kavuşuyorlar. Böylece çok yönlü yetişen çocukların kendilerine olan güvenleri artıyor, okula ve öğrenmeye karşı daha ılımlı bir tutum ve davranış geliştiriyor ve daha başarılı oluyorlar.

SONUÇ

Sonuç olarak sekiz tip zekâ ve değişik öğrenme yolları varken tek tip zekâya hitap edecek, tek tip öğrenme şekliyle çocukları bir kalıp içine sokmaya çalışmak, toplum için yetişecek pek çok dâhiye engel olmak demektir. Dahi demek, halen pek çok okulda uygulanan ve önem verilen, sadece matematik ve dilde yetenekli olmak değildir. Çocuklar müzikte, bedenleriyle, sosyal yönleri, kendilerine dönük zekâ ve görsel olarak ta zeki ve yeteneklidirler. Onlara bu yeteneklerini gösterme, geliştirme ve başarılı olma şansı verilmelidir.